Dorośli coraz częściej decydują się na odżywianie według modelu diety wegetariańskiej i w taki sposób wychowują również swoje dzieci. Z tego względu, że dieta ta zakłada ograniczenie pewnych grup produktów istnieje ryzyko niewystarczającego spożycia ważnych dla rozwoju dziecka składników odżywczych. Istotna wydaje się w tej sytuacji odpowiednia edukacja rodziców decydujących się na wychowywanie dzieci według założeń diety wegetariańskiej.
W poniższym artykule przedstawiono zarówno pozytywne jak i negatywne aspekty stosowania diety wegetariańskiej w dzieci. Zwrócono uwagę na potencjalnie niedoborowe składniki diety, które należy uzupełniać poprzez większe spożycie produktów z innych grup żywieniowych lub dostarczać w postaci suplementów diety. Zaproponowano przykładowy model żywienia dziecka odżywianego według diety wegetarianskiej.
Nazewnictwo diet wegetariańskich
Prawidłowo zbilansowana dieta powinna dostarczać organizmowi wszystkie niezbędne do życia składniki. Zaliczamy do nich węglowodany, białko roślinne i zwierzęce, tłuszcz, składniki mineralne, witaminy, a także wiele innych substancji bioaktywnych. Zwyczajowa dieta, nazywana również naturalną poprzez dostęp do wszystkich środków spożywczych, zaspokaja wszystkie potrzeby pokarmowe danej społeczności [1].
Żywienie osób zdrowych świadomie rezygnujących ze stosowania wybranych rodzajów pokarmów lub wprowadzających pewne modyfikacje proporcji poszczególnych makroskładników nazywa się dietą alternatywną [1]. Taki sposób odżywiania powinien być w odpowiedni sposób skomponowany i uwzględniać włączenie do diety zamiennych źródeł eliminowanych produktów, by zapewnić dostateczną podaż niezbędnych składników odżywczych [1].
Jedną z odmian diet alternatywnych jest dieta wegetariańska, która polega na wyłączeniu z jadłospisu mięsa oraz produktów czy potraw zawierających mięso w swoim składzie. Istnieje kilka odmian tego typu żywienia. Niektóre rodzaje wegetarianizmu zalecają również eliminację z diety innych produktów, takich jak nabiał czy ryby. Podstawę diety wegetariańskiej stanowią głównie surowce i wszystkie produkty pochodzenia roślinnego. Zaliczamy do nich wszystkie zboża, rośliny strączkowe, rośliny oleiste, rośliny okopowe, wszystkie warzywa i owoce, a także orzechy i grzyby.
Uwzględniając rodzaj spożywanych produktów, wyróżniamy kilka odmian diety wegetariańskiej:
- laktoowowegetarianizm – uwzględnia spożycie produktów pochodzenia roślinnego, a także nabiału i jaj,
- laktowegetarianizm – pozwala na włączenie do diety nabiału,
- owowegetarianizm – zakazuje podaży nabiału, ale pozwala na spożycie jaj,
- weganizm – zakazuje spożycia wszystkich produktów, które są pochodzenia zwierzęcego, w tym również nabiału i jaj,
- witarianizm – pozwala na spożycie tylko surowych warzyw czy owoców; zakazane są wszelkie obróbki termiczne żywności, takie jak gotowanie czy smażenie; witarianie nie piją kawy ani herbaty,
- frutarianizm – to najbardziej radykalna dieta; pozwala na spożycie warzyw i owoców, które same odpadną od rośliny [2].
Istnieje również kilka odmian pseudowegetarianizmu, do których zaliczamy np. semiwegetarianizm (pozwalający na spożycie drobiu czy ryb), pollowegatarianizm (dopuszcza się do menu drób) czy fleksitarianizm (mięso spożywane jest okazjonalnie, np. poza domem lub podczas uroczystości) [2].
Potencjalne zagrożenia i korzyści wynikające ze stosowania diety wegetariańskiej u dzieci
Pierwsze lata życia dziecka nierozerwalnie łączą się z jego rozwojem. W tym czasie zachodzi wiele zmian, które będą wpływały na przyzwyczajenia żywieniowe w późniejszym okresie życia. Największy wpływ na żywienie dziecka mają rodzice, opiekunowie, ale również reklamy czy moda [3]. Programowanie żywienia w początkowym okresie życia jest szczególnie ważne. W związku z tym dobrze jest zadbać o ten etap życia, by dziecko miało szansę prawidłowo się rozwijać. Szacuje się, że w Polsce żyje około 2 milionów ludzi, którzy odżywają się według diety wegetariańskiej. Zdumiewająca jest rosnąca wśród dorosłych popularność tego typu odżywiania [10]. Z danych wynika, że odsetek dzieci, które są żywione według diety wegetariańskiej, jest niewielki i wynosi ok 3% [6]. Minister zdrowia uznał 12 marca 2013 roku dietę wegetariańską za rekomendowany sposób żywienia pod warunkiem prawidłowego jej zbilansowania [6].
Należy zauważyć, że każdy wariant diety wegetariańskiej wymaga specjalnego monitorowania rozwoju dziecka. Stosowanie diet wegańskich u dzieci obarczone jest szczególnym ryzykiem niedoborów żywieniowych oraz występujących w związku z tym odległych skutków zdrowotnych [8]. Im młodsze jest dziecko, tym szybciej można zauważyć w jego rozwoju efekty niedoborów składników odżywczych. Bardzo ważne jest c...
