Streszczenie
Samouszkodzenia w populacji rozwojowej stanowią poważny problem zarówno w zakresie zdrowia psychicznego, jak i funkcjonowania szkolnego, rodzinnego i rówieśniczego. W ostatnich latach odnotowano rosnącą liczbę młodocianych zgłaszających się do placówek służby zdrowia z powodu różnych form autoagresji. Różnorodność form i funkcji, jakie pełnią samouszkodzenia, powoduje, że obszar ten stanowi duże wyzwanie dla osób zaangażowanych w opiekę oraz leczenie dzieci i młodzieży.
Samouszkodzenie jest to akt autoagresji, który może zagrażać zdrowiu, a w szczególnych sytuacjach nawet życiu. Złożoność w zakresie mechanizmów, przyczyn i funkcji, jakie spełniają samouszkodzenia, prowadzi do różnic nomenklaturowych oraz definicyjnych w piśmiennictwie dotyczącym tego zagadnienia.
Akty autoagresji możemy podzielić na samouszkodzenia samobójcze i niesamobójcze. Te pierwsze stanowią grupę zachowań samobójczych i są intencjonalnym aktem ukierunkowanym na pozbawienie siebie życia. Zdecydowanie większą grupę stanowią samouszkodzenia bez intencji samobójczej. Są one najczęściej definiowane jako zamierzone i przeprowadzone z własnej woli uszkodzenia ciała, które zwykle nie stanowią zagrożenia dla życia i jednocześnie nie są akceptowane społecznie [1].
W klasyfikacji chorób ICD-10 (International Statistical Classification of Diseaes and Related Health Problems) samouszkodzenia ujęte są w rozdziale „zewnętrzne przyczyny zachorowania i zgonu”. Niestety, w wielu przypadkach lekarze nie stawiają rozpoznań z tej kategorii, co może też wpływać na niepełne dane dotyczące rozpowszechnienia zjawiska. Dodatkowo w kategorii tej zawarte są wszystkie samouszkodzenia, niezależnie od intencji [2]. W klasyfikacji amerykańskiej DSM 5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) niesamobójcze samouszkodzenia zostały zawarte w odrębnych kryteriach. Do postawienia rozpoznania NSSI (non-suicidal self injury) konieczne jest stwierdzenie uszkodzeń ciała bez intencji samobójczej przez co najmniej 5 dni w ostatnim roku. Motywacje takiej osoby muszą się zawierać przynajmniej w jednej z niżej wymienionych:
- poszukiwanie ulgi w negatywnych przeżyciach, doświadczeniach,
- samouszkadzanie jako sposób na rozwiązywanie problemów interpersonalnych,
- potrzeba doświadczania przyjemności.
Dodatkowo zamierzone samouszkodzenie musi wiązać się z co najmniej jednym z kryteriów:
- bezpośrednio przed samouszkodzeniem występowanie konfliktu interpersonalnego lub negatywnych emocji czy myśli,
- pochłonięcie w planowaniu działania autoagresywnego przed samym aktem,
- rozmyślania, ruminacje dotyczące samouszkodzeń.
Zachowania te czy jego konsekwencje muszą dodatkowo powodować dyskomfort psychiczny i wpływać na funkcjonowanie jednostki. Kryteriami wykluczeniowymi są usankcjonowane kulturowo samouszkodzenia, np. tatuaże czy piercing oraz autoagresja będąca efektem procesu psychotycznego, intoksykacji czy majaczenia [3].
W tabeli 1 przedstawiono przykładowy podział samouszkodzeń, gdzie główne dwie grupy to samouszkodzenia z intencją samobójczą i bez niej [4]. W obrębie niesamobójczych samouszkodzeń największą grupę stano...
