Stopy są narządem, który przenosi obciążenie całego ciała, amortyzuje to obciążenie i wprowadza ciało w ruch. Morfologia stóp i funkcja powinny być doskonałe, gdyż wszelkie odstępstwa od prawidłowej anatomii odbijają się na funkcji, zaś wadliwa funkcja daje przeciążenia, bóle i patologie przenoszące się na wiek dorosły. W obrębie stopy znajduje się 26 kości (z 206 ogółem), 33 stawy, 107 więzadeł, przyczepy co najmniej 20 mięśni, co daje wyobrażenie możliwości potencjalnych patologii. Z innej strony współgranie tych wielu elementów w codziennym życiu jest wyrazem mistrzowskiego dzieła sztuki, jak określił stopę Leonardo da Vinci [1].
Lekarz pediatra w swojej praktyce codziennej napotyka na wiele pytań i skarg na stopy dziecięce. Norma anatomiczna stóp zmienia się wraz z wiekiem, np. koślawość stępu (tyłostopia) w wieku 4–8 lat może być normą, ale po 10. r.ż. i u dorosłych jest patologią. Trudności diagnostyczne mogą sprawiać także warianty normy, np. kość dodatkowa łódkowata może być asymptomatyczna, a także może sprawiać dolegliwości bólowe w przypadku osłabienia pourazowego lub przeciążeniowego zrostu łącznotkankowego z otoczeniem [2].
Wady stóp można podzielić na dwie odrębne grupy: wady wrodzone i wady nabyte, rozwojowe. Wady wrodzone stóp widoczne są tuż po urodzeniu i mogą mieć charakter przejściowy (wady ułożeniowe, habitualne) lub utrwalony, np. stopa końsko-szpotawa idiopatyczna.
Wady ułożeniowe stóp (habitualne)
Stopy zniekształcające się w życiu płodowym pod wpływem czynników zewnętrznych, mechanicznych (np. ciasnota wewnątrzmaciczna) nazywamy stopami z deformacją ułożeniową. Kierunek deformacji może być różny i nadaje dokładniejszą nazwę wady, przy zgięciu podeszwowym powstaje stopa ułożeniowa końska (pes equinus), zaś przy wymuszonej pozycji zgięcia grzbietowego powstaje ułożeniowa stopa piętowa (pes calcaneus). Przy dewiacjach stopy na boki może powstać ułożeniowa stopa końsko-szpotawa – pes equino-varus (zniekształcenie w zgięciu podeszwowym i przyśrodkowym), stopa końsko-koślawa – pes equino-valgus, (zniekształcenie w zgięciu podeszwowym i odchyleniu bocznym) i odpowiednio: stopy piętowo-szpotawe – pes calcaneo-varus, czyli ustawienie w zgięciu grzbietowym i dewiacji przyśrodkowej, stopa piętowo-koślawa – pes calcaneo-valgus, ustawienie w zgięciu grzbietowym i dewiacji bocznej.
Wady ułożeniowe mają wspólną, ważną diagnostycznie cechę: wszystkie opisane deformacje można biernie (czyli ręką badającego) całkowicie znieść. Deformacja może po zwolnieniu chwytu powrócić, ale stopę można doprowadzić czasowo do pełnej normy anatomiczno-funkcjonalnej. Jeżeli nie można biernie wykonać ruchu, np. zgięcia grzbietowego stopy z powodu dużego przykurczu ścięgna Achillesa, to wada stopy ma zwykle charakter idiopatyczny (tzw. wada prawdziwa) i wymaga pilnej konsultacji ortopedy dziecięcego (patrz opis poniżej poniżej wrodzona stopa końsko-szpotawa)....
